Անդրկովկաս՝ վերջ չեզոքությանը, մոդայիկ են «ժողովրդավարական արժեքները»

Օրերս ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատն ընդունել է 660 բանաձևը, որով կոչ է արվում Վրաստանին «պաշտպանության հնարավորություններ» տրամադրել: Բանաձևի օգտին է քվեարկել 410 պատգամավոր, դեմ էին վեցը:

Բանաձևը ԱՄՆ նախագահին կոչ է անում «դեյուրե կամ դեֆակտո չճանաչել ռուսական ինքնիշխանությունը Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի վրա, աջակցել Վրաստանի տարածքային ամբողջականությանը»: Ներկայացուցիչների պալատի բանաձևը պարտադիր ուժ չունի և ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության վրա նշանակալից ազդեցություն չի ունենա: Այնուհանդերձ, Ադրբեջանում արձագանք է ունեցել: Բաքվի AZE. az պորտալում հայտնվել է Զաուր Ռասուլզադեի հրապարակումը, որտեղ նա հարցնում է. «Ինչո՞վ է պատճառաբանվում ԱՄՆ-ի վերաբերմունքը Ադրբեջանի նկատմամբ, ինչո՞ւ ԱՄՆ-ը մինչև հիմա նման բանաձև չի ընդունել մեր երկրի վերաբերյալ»: Նա հղում է արել քաղաքագետ Զարդուշտ Ալիզադեին, որ հայտարարել էր. «Հայաստանը Վաշինգտոնի ձեռքին գործիք է այս տարածաշրջանում, ԱՄՆ-ը չի պատրաստվում հրաժարվել իր վասալին աջակցելուց հանուն Ադրբեջանի»:

Նրա խոսքով. «Ինչ պետք է, մեր երկրից նրանք արդեն ստացել են՝ նրանց ընկերությունները նավթ ու գազ են արդյունահանում, օգտագործում են ադրբեջանական օդանավակայանները Մերձավոր Արևելքում իրենց օպերատիվ խնդիրների լուծման համար և նրանք Ադրբեջանում անհանգստանալու պատճառ չունեն»: Ալիզադեի կարծիքով՝ «Հայաստանը նրանց համար արժեքավոր է, նրանց հաղթաթուղթն է Թուրքիայի, Ադրբեջանի ու նույնիսկ Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում: Հայաստանին ձեռնտու է այդ վիճակը: ԱՄՆ-ը ինչպես աջակցել է, այնպես էլ աջակցելու է Լեռնային Ղարաբաղի կարգավորման գործընթացում նրա դիրքորոշումը: Չարժի որևէ փոփոխության սպասել»:

Սակայն որքան էլ տարօրինակ է, նույն պորտալում հայտնվեց և Նամիկ Հուսեյնովի հրապարակումը, որտեղ նա պնդում է. «Հայաստանը արևմտյան հանրության համար կորցրել է նշանակությունը, ավելի շատ Եվրոպայի և ավելի քիչ ԱՄՆ-ի համար: Հայերը իրենց դրսևորել են իբրև ժողովուրդ, որ ունակ չէ պետական մտածողության: Հայաստանը մնում է Ռուսաստանի վասալ»: Այսինքն՝ ադրբեջանցի հեղինակների տրամաբանությամբ՝ «Ռուսաստանի վասալ» Հայաստանը միաժամանակ «գործիք է Վաշինգտոնի ձեռքին» տարածաշրջանում: Կոչ անելով ճիշտ որակումներ ընտրել «Անդրկովկասում ԱՄՆ-ի ներկա ոճի, նպատակների ու խնդիրների համար», «տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի կոնկրետ խնդիրները և ներկա դիրքոշորումը որոշարկած գործոնների» վերհանման համար բաքվեցի քաղաքագետներն ու լրագրողները հաղորդում են, որ Վաշինգտոնը «մտադիր է» Անդրկովկասը «ձևափոխել՝ դարձնելով պաշտպանական ոլորտի կարևոր բաղկացուցիչ», բայց «առայժմ դա արվում է միայն Վրաստանի նկատմամբ», հետո, հնարավոր է, որ «այդ կառույցում ներառվի և Ադրբեջանը»:

Եթե ԱՄՆ-ը Վրաստանի նկատմամբ իր քաղաքականության մեջ ղեկավարվում է «նրա տարածքային ամբողջականությանը աջակցելու» սկզբունքով և մտադիր է հետագայում իր աշխարհաքաղաքական տարածաշրջանային կառույցում ընդգրկել և Ադրբեջանը, իրոք, ինչո՞ւ նրանք չեն ընդունում, նույնիսկ զուտ սիմվոլիկ, նման բանաձև Բաքվի առնչությամբ: Պատասխանները գուցե մի քիչ մակերեսային են, բայց կան: Նախ և առաջ, Վրաստանում Միխեիլ Սաակաշվիլու իշխանության գալուց հետո ԱՄՆ-ը այդ երկիրը դիտարկում էր իբրև «տարածաշրջանում ժողովրդավարության միակ պլացդարմ»՝ հույս ունենալով այդ հիմքի վրա ժողովրդավարություն արտահանել սահմանակից երկրներ: Եթե այն ժամանակ Թբիլիսին Սուխումի ու Ցխինվալի հետ այդ սկզբունքներով հարաբերություններ կառուցեր, հազիվ թե 2008-ի օգոստոսի կովկասյան պատերազմը լիներ: Բայց Սաակաշվիլին ընտրեց ուժային տարբերակը և հեռացվեց իշխանությունից, Թբիլիսիին շարունակում են պահել «ժողովրդավարության համալսարանների» դռների առաջ:

Փաստորեն, Վրաստանը Ադրբեջանի համեմատությամբ դոփում է տեղում Արևմուտքի ուղղությամբ և մասնավորապես ԵՄ-ի, սակայն նպատակակետին մոտենալու արագությունները տարբերվում են: Բաքվի համար դա նշանակում է բարդություններ Թբիլիսիի հետ փոխգործակցության ներդաշնակեցման մեջ եվրոպական միասնական արժեքային համակարգի շրջանակում, քանի որ Ադրբեջանը կառուցում է իշխանության ուժեղ ուղղահայաց երկրի ներսում, իսկ երկրից դուրս, Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի դեպքում, նախընտրում է կարգավորման ուժային տարբերակը: Արդյունքում վրացի փորձագետները առավել հաճախ են շեշտում, որ «Բաքվի վարչակարգը դառնում է ավտորիտար», իսկ «կոռուպցիան, բնակչության կրթական մակարդակի և տեխնոլոգիական կուլտուրայի անկումը Ադրբեջանը վերածում են հումքային «ասիական» երկրի կլանային կառուցվածքով, որը դրական հեռանկարներ չունի միջազգային ասպարեզում»: Դա երկու երկրների հարաբերությունների հետագա բարդացման հավանականության ակնարկ է: Առավել ևս, որ վրացի քաղաքագետներին ձայնակցում են դրսից: Օրերս Washington Post-ում հայտնվեց նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյաներ Դևիդ Կրամերի և Ռիչարդ Կոզլարիչի հայտարարությունը, որ պահանջում էին պատժամիջոցներ Ադրբեջանի դեմ: Դա, իհարկե, հարուցեց Բաքվի հուզական արձագանքը:

«Ինչո՞ւ խոսքը Հայաստանի մասին չէ, որ խրվել է ներքին խառնակությունների մեջ և բռնկված է բռնությունների կրակի նոր ալիքով,- Haqqin. az պորտալում հարց էր բարձրացնում Էյնուլա Ֆատուլաևը: -Հայաստանում կրակում են ընդդիմադիրների վրա, իշխանության հակառակորդները զենք են վերցնում իշխանության հետ պայքարում»: Ադրբեջանական տրամաբանությամբ՝ Երևանում «ժողովրդի հանրահավաքներ» են տեղի ունենում, իսկ Բաքվում համանման իրավիճակներում՝ «խղճուկ խմբակի հանրավաքներ, որոնց բոլորովին չի հասկանում սեփական ժողովուրդը»: Ինչ էլ ասեն Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի գործողությունների ու նրա քաղաքական հեռանկարի մասին, հենց նա նախաձեռնեց և անցկացրեց երկրի կառավարման համակարգի փոփոխության հանրաքվե՝ նախագահականից՝ խորհրդարանականի: 2015-ի սկզբին Վիլսոնի կենտրոնում ամերիկացի փորձագետները, որ նկատել էին, թե Երևանում ու Բաքվում կան «հասարակության վրա պետական մեքենայի ճնշման» միտումներ, Հայաստանում տեսան «ազդեցիկ և համեմատաբար անվախ քաղաքացիական հասարակություն», իսկ Ադրբեջանում «ժողովրդավարության պահպանման հույսերը նշանակալից չափով քիչ են»:

Ապրիլյան պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում մղեց Ստեփանակերտին սահմանադրական փոփոխություններ սկսել, բայց Երևանի հակառակ ուղղությամբ՝ ամրապնդելով նախագահական իշխանությունը: Ղարաբաղյան խորհրդարանի նախագահ Աշոտ Ղուլյանը հայտարարեց, որ դա կնպաստի «անվտանգության ու առաջընթացի ապահովմանը երկրում, կառավարման արդյունավետության բարձրացմանը, երկրի ինքնիշխանության ամրապնդմանը, ժողովրդավարական գործընթացների հետագա զարգացմանը»:
Ֆատուլաևը նշում է «պետդեպարտամենտի և Սպիտակ տան լղոզված դիրքորոշումը ղարաբաղյան կարգավորման հարցում», «Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մասին ստիպված են լռել՝ համոթ մեծ տերության, ԱՄՆ-ի նահանգները մեկը մյուսի հետևից ճանաչում են անջատողականության իրավունքը Ղարաբաղի օկուպացված գոտում», «ի տարբերություն Ղրիմի հարցի կամ աբխազական անջատողականության, ամերիկացիները հստակ ու միանշանակ տեսակետ չեն արտահայտում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մասին և չեն տենչում հատել ղարաբաղյան գորդյան հանգույցը»:

Վաշինգտոնը Անդրկովկասում նոր ռազմավարություն է իրականացնում՝ ցանկանալով սուր խնդիրները լուծել գերազանցապես քաղաքական-դիվանագիտական քայլերով, առաջին պլան բերելով «ժողովրդավարության» խնդիրները, այլ ոչ թե չեզոքությունը կամ ոչ չեզոքությունը (իբրև պատրաստության կամ անպատրաստության տարբերակ) բարեփոխումներին, որի վրա մինչև հիմա խաղը դնում էր Բաքուն: Ավելին՝ Արևմուտքը և ԱՄՆ-ը տարբեր մայրուղիներով են տանում ղարաբաղյան կարգավորման խնդիրները և նոր էներգետիկ նախագծեր իրականացնելու Բաքվի ջանքերը: Արևմուտքն իրոք քաղաքական տրանսֆորմացիա է կատարում, բայց ոչ այն, որ ուզում է Բաքուն: Նոր աշխարհաքաղաքականություն է սկսվում, որի ջերմությունը կարելի է հասկանալ խաղացողների հայտարարություններում «ժողովրդավարական հռետորաբանության» ուժեղացմամբ կամ թուլացմամբ:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Ինչ հրաշալի կարծիք ունեն մեր մասին հարևան ադրբեջանցիները՝ ինչպես են գնահատում մեր ունակություններն ու կապերը, մեր դերն ու տեղը տարածաշրջանում ու աշխարհում: Եվ փաստը մնում է փաստ, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի ադրբեջանամետ լուծումը կանխում է Արևմուտքը, Բաքուն բողոքում է արդարացի: Արդարացի է բողոքում նաև Ստանիսլավ Տարասովը, որ տարածաշրջանում նոր քաղաքական տրանսֆորմացիա է սկսվում ժողովրդավարական հռետորաբանությամբ: Ժողովրդավարության արևմտյան և ռուսական արժեքները այնքան են միմյանցից տարբերվում, որ ավելի հեշտ է խոսել հակադրությունների, քան նույնությունների մասին: Ժողովրդավարությունը ենթադրում է գործընկերություն և բացառում է վասալային հարաբերությունները՝ փաստ, որ Մոսկվան բոլորովին չի պատկերացնում հետխորհրդային տարածքի պետությունների հետ իր հարաբերությունները կառուցելիս: Իսկ նկատեցի՞ք, որ հեղինակը բացարձակապես լռության է մատնում ռուսական «գերակա շահը» տարածաշրջանում: Կամ՝ Արևմուտքի «նկրտումները» համարում է դատապարտված՝ այդ շահի համեմատությամբ: Կամ՝ վստահ է, որ «ասիական» պետություններում ժողովրդավարությունն անելիք չունի, պատահական չէ, որ «ժողովրդավարական արժեքները» նրա վերնագրում չակերտների մեջ են:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ